Alerjik Rinit
Alerjik rinit (yaygın olarak saman nezlesi olarak bilinir) kaşıntı, hapşırma, burun tıkanıklığı ve burun akıntısı gibi semptomlarla karakterize bir durumdur. Bağışıklık sistemi, alerjen olarak bilinen belirli çevresel tetikleyicilere aşırı tepki verdiğinde ortaya çıkar ve burun kanallarında iltihaplanmaya yol açar. Bu durum, polen gibi alerjenler tarafından tetiklenen mevsimsel veya toz akarları, küf ve bazı gıdalar gibi alerjenler nedeniyle yıl boyunca ortaya çıkan çok yıllık olabilir.
Alerjik Rinitin Nedenleri
Alerjik rinit çoğunlukla bağışıklık sisteminin yanlışlıkla zararlı olarak tanımladığı maddeler olan alerjenlerden kaynaklanır. Bu alerjenler şunları içerebilir:
- Polen: Özellikle ilkbahar ve sonbaharda mevsimsel alerjik rinit için önemli bir tetikleyicidir. Ağaçlardan, otlardan ve yabani otlardan gelen polenler solunduğunda reaksiyonlara neden olabilir.
- Toz Akarları: Ev tozunda bulunan küçük organizmalar, çok yıllık alerjik rinitin en yaygın nedenlerinden biridir. Toz akarları sıcak ve nemli ortamlarda gelişir, ölü deri hücreleriyle beslenir ve alerjik reaksiyonları tetikleyen atık ürünler üretir.
- Küf: Nemli ortamlarda bulunan küf sporları havaya karışabilir ve solunduğunda alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
- Evcil Hayvan Kepeği: Evcil hayvanların (kedi ve köpek gibi) deri hücrelerinde, tükürüklerinde ve idrarlarında bulunan proteinler, özellikle evcil hayvanlarla yaşayan kişilerde yaygın alerjenlerdir.
Bu yaygın alerjenlere ek olarak, kirlilik ve tütün dumanı gibi çevresel faktörler de semptomları şiddetlendirebilir.
Alerjik Rinit için Risk Faktörleri
Genetik yatkınlık alerjik rinitin gelişiminde önemli bir rol oynarken, iklim değişikliği gibi çevresel faktörler de bu durumun yaygınlığının artmasına katkıda bulunmuştur. Alerjik rinit en sık 2 ila 20 yaş arasındaki bireylerde teşhis edilir, ancak durum her yaşta, özellikle alerjenlere uzun süre maruz kalmaya yanıt olarak gelişebilir. Sanayileşmiş ülkelerde, nüfusun yaklaşık %15-20’si alerjik rinitten muzdariptir ve prevalans artmaya devam etmektedir.
Çevresel alerjenlere ek olarak, ailede alerji öyküsü, çevresel kirleticilere maruz kalma ve zayıflamış bağışıklık sistemi gibi bazı yaşam tarzı faktörleri ve önceden var olan koşullar alerjik rinit gelişme olasılığını artırabilir.
Sorularınız mı var? Yardım etmek için buradayız.
Sorularınız mı var?
Yardım etmek için buradayız.
Alerjik Rinit Belirtileri
Alerjik rinit semptomlarının şiddeti değişebilir ve alerjik reaksiyonun şiddetine bağlı olarak aralıklı veya kalıcı olabilir. Yaygın semptomlar şunları içerir:
- Hapşırma: Alerjik rinitin ayırt edici bir belirtisidir ve genellikle polen veya toz gibi alerjenlere maruz kalındığında tetiklenir.
- Burun Tıkanıklığı: Burun dokularının iltihap nedeniyle şişmesi hava akışını engelleyerek burundan nefes almada zorluğa neden olabilir.
- Burun Akıntısı (Rinore): Aşırı mukus üretimi genellikle alerjik rinite eşlik eder, sürekli burun akıntısına yol açar ve geniz akıntısına (boğazın arkasından akan mukus) katkıda bulunur.
- Kaşıntılı Gözler, Boğaz veya Kulaklar: Alerjenlere yanıt olarak histaminlerin salınması gözlerde, boğazda ve kulaklarda kaşıntı ve tahrişe neden olur.
- Göz Altında Koyu Halkalar ve Çizgiler: Genellikle “alerjik parlaklık” olarak adlandırılan bu durum, göz altındaki kan damarlarının tıkanması ve iltihaplanması nedeniyle ortaya çıkar.
- Alerjik Konjonktivit: Alerjik rinitli bireylerde gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve sulanma yaygındır ve genellikle burun semptomlarıyla birlikte ortaya çıkar.
Yukarıdakilere ek olarak, alerjik riniti olan bazı kişilerde hırıltılı solunum, öksürük ve nefes darlığı ile karakterize alerjik astım da gelişebilir. Her iki durum da benzer alerjenler tarafından tetiklendiğinden, bu birlikte ortaya çıkma nispeten yaygındır.
Alerjik Rinit Tanısı
Alerjik rinit tanısı, ayrıntılı bir tıbbi öykü ve bir KBB (Kulak, Burun ve Boğaz) uzmanı tarafından yapılan fizik muayene ile başlar. Çoğu durumda doktor, konkalarda iltihaplanma veya şişme belirtileri açısından burun kanallarını görsel olarak incelemek için endoskopik muayene yapabilir.
Bununla birlikte, reaksiyona neden olan spesifik alerjenleri tanımlamak için genellikle alerji testi yapılması gerekir. Bu testler şunları içerebilir:
- Deri Prick Testi: Cilde küçük miktarlarda çeşitli alerjenler uygulanır ve doktor test bölgelerinde herhangi bir alerjik reaksiyon (kabarıklıklar) olup olmadığını izler.
- Kan Testleri: Bu testler, alerjenlere yanıt olarak üretilen IgE antikorlarının kan dolaşımındaki seviyelerini ölçer.
Alerjik Rinit Tedavisi
Alerjik rinitin tedavisi olmamakla birlikte, semptomları yönetmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olacak çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Tedavi genel olarak alerjenden kaçınma ve ilaçlar olarak kategorize edilebilir.
- İlaç Tedavileri
Aşağıdaki ilaçlar alerjik rinit semptomlarını yönetmek için yaygın olarak reçete edilir:
- Antihistaminikler: Bu ilaçlar, alerjik reaksiyonlar sırasında salınan bir kimyasal olan histaminin etkilerini bloke eder. Antihistaminikler hapşırma, kaşıntı ve burun akıntısı gibi semptomların hafifletilmesine yardımcı olur. Oral formlarda (örn. setirizin, loratadin) veya burun spreyleri (örn. azelastin) olarak mevcutturlar.
- Nazal Kortikosteroidler: Nazal steroid spreyler (örn. flutikazon, mometazon) burun kanallarındaki iltihabı azaltmak için en etkili tedavidir. Bu ilaçlar burun tıkanıklığını, burun akıntısını ve hapşırmayı hafifletmeye yardımcı olur ve uzun süreli kullanım için önerilir.
- Dekonjestanlar: Dekonjestanlar (örn. psödoefedrin) burun tıkanıklığını azaltarak etki gösterir. Ağızdan alınan ilaçlar veya burun spreyleri olarak mevcutturlar. Bununla birlikte, burun dekonjestanları 3 günden fazla kullanılmamalıdır, çünkü uzun süreli kullanım rebound konjesyona yol açabilir.
- Lökotrien Reseptör Antagonistleri: Bu ilaçlar (örn. montelukast) alerjik enflamasyona katkıda bulunan kimyasallar olan lökotrienlerin etkisini bloke eder. Daha kapsamlı semptom kontrolü için genellikle diğer ilaçlarla birlikte kullanılırlar.
- Cromolyn Sodyum: Mast hücrelerini stabilize ederek ve histaminlerin ve alerjik reaksiyonlarda yer alan diğer kimyasalların salınımını önleyerek çalışan bir burun spreyi.
- Alerjenlerden Kaçınma
Bilinen alerjenlere maruz kalmaktan kaçınmak, alerjik rinit yönetiminde çok önemlidir. Bazı etkili kaçınma stratejileri şunları içerir:
- Polen Maruziyetini En Aza İndirin: Polenlerin en yoğun olduğu mevsimlerde pencereleri kapalı tutun, temiz filtreli klima kullanın ve polen sayısının yüksek olduğu zamanlarda açık hava aktivitelerini sınırlandırın.
- Toz Akarları: Yastıklar ve şilteler için toz akarı geçirmez kılıflar kullanarak, yatak takımlarını haftada bir sıcak suyla yıkayarak ve HEPA filtreli bir elektrikli süpürge kullanarak toz akarlarını azaltın.
- Küf: Bodrum ve banyo gibi nemli alanlarda nem gidericiler kullanarak ve küflenmeye eğilimli alanları düzenli olarak temizleyerek küf oluşumunu önleyin.
- Evcil Hayvan Kepeği: Mümkünse evcil hayvanlarla yakın temastan kaçının veya onları yeniden sahiplenmeyi düşünün. Evcil hayvan sahipleri için, evcil hayvanları yatak odalarından uzak tutmak ve düzenli olarak yıkamak evcil hayvan tüylerine maruz kalmayı azaltabilir.
Alerjik rinit, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen yaygın bir durumdur. Tetikleyicileri belirleyerek, alerjenlerden kaçınarak ve uygun tedavileri kullanarak, alerjik rinit semptomları etkili bir şekilde yönetilebilir.
SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)
MEVSİMSEL VE YILLIK (PERENNİAL) ALERJİK RİNİT ARASINDA FARK VAR MIDIR?
Alerjik rinit, burun mukozasının alerjenlere karşı geliştirdiği bağışıklık yanıtıdır. Genellikle hapşırma, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, kaşıntı ve sulu gözler ile kendini gösterir. Alerjik rinit iki ana gruba ayrılır: mevsimsel ve yıl boyu süren (perennial). Aralarındaki fark, ortaya çıkma zamanları ve neden oldukları alerjenlerdir.
MEVSİMSEL ALERJİK RİNİT (SAMAN NEZLESİ)
- İlkbahar, yaz ve sonbaharda görülür.
- Havada taşınan polenler en yaygın nedenlerdir.
- Ağaç polenleri → İlkbahar
- Çim polenleri → Yaz başı
- Yabani ot polenleri → Sonbahar
- Semptomlar sadece polen mevsiminde ortaya çıkar ve şunları içerebilir:
- Şiddetli hapşırık
- Burun tıkanıklığı
- Burun akıntısı
- Burun, göz ve boğazda kaşıntı
- Sulu gözler
YIL BOYU SÜREN (PERENNİAL) ALERJİK RİNİT
- Tüm yıl boyunca devam eder.
- Nedeni genellikle iç mekân alerjenleridir, örneğin:
- Ev tozu akarları
- Evcil hayvan tüyü
- Küf sporları
- Hamam böceği kalıntıları
- Semptomlar daha hafif olabilir ancak süreklidir, genellikle:
- Kronik burun tıkanıklığı
- Geniz akıntısı
- Hafif burun akıntısı ve hapşırık
- Koku alma duyusunda azalma
ÇOCUKLAR ALERJİK RİNİTİ ZAMANLA ATLATABİLİR Mİ?
Bazı çocuklarda semptomlar zamanla azalabilir. Bu, bağışıklık sisteminin alerjenlere karşı verdiği yanıtın zayıflamasıyla ilgilidir. Ancak bu durum alerjik eğilimin tamamen kaybolduğu anlamına gelmez. Semptomlar azalsa da ileri yaşlarda tekrar ortaya çıkabilir ve konka büyümesi ya da alerjik sinüzit gibi farklı şekillerde seyredebilir.
ALERJİK RİNİT BAŞKA SAĞLIK SORUNLARIYLA İLİŞKİLİ MİDİR?
Evet. Alerjik rinit, doğrudan veya dolaylı olarak başka sağlık sorunlarıyla ilişkilidir:
Alerjik Rinit ile İlişkili Sağlık Durumları:
- Astım
- En sık birlikte görülen hastalıktır.
- Astımlı hastaların %80’inde aynı zamanda alerjik rinit vardır.
- Sinüzit (Kronik Sinüs Enfeksiyonları)
- Uzun süreli burun tıkanıklığı ve mukus birikimi sinüslerde enfeksiyona neden olabilir.
- Orta Kulak Enfeksiyonları (Otitis Media)
- Özellikle çocuklarda.
- Alerjik inflamasyon östaki tüpü işlevini bozarak sıvı birikimine ve enfeksiyona yol açabilir.
- Uyku Bozuklukları
- Burun tıkanıklığı horlama, huzursuz uyku ve hatta obstrüktif uyku apnesine neden olabilir.
- Bu da gündüz yorgunluğu ve dikkat dağınıklığına yol açar.
- Konjonktivit (Alerjik Göz İltihabı)
- Alerjik rinit ile sıklıkla birlikte görülür.
- Kırmızı, kaşıntılı ve sulanan gözlerle kendini gösterir.
- Atopik Dermatit (Egzama)
- “Atopik triad” olarak bilinen üçlüden biridir: egzama, alerjik rinit, astım.
- Nazal Polipler
- Uzun süreli alerjik inflamasyon, burun poliplerinin oluşumuna katkıda bulunabilir.
